Een indringende analyse van de feitelijke ontwikkelingen in het godsdienstig en kerkelijk leven leert dat de huidige kerkelijke instituten zichzelf grotendeels hebben overleefd, zowel vanwege de wijze waarop ze zijn ingericht als vanwege hun voor een belangrijke deel overbodig geworden optreden in de samenleving. Toch vervullen de bestaande kerken in de huidige samenleving een nuttige functie, maar dan als algemene instelling, náást andere instellingen. Deze door de kerken ook nagestreefde functie levert echter naar twee kanten problemen op: maatschappelijk gezien botsen zij met de in Nederland gehanteerde regel van scheiding van kerk en staat en kerkelijk gezien komt hun identiteit in gevaar.
Gerard Dekker betoogt dat deze problemen alleen oplosbaar lijken te zijn als de kerk haar maatschappelijke functie organisatorisch duidelijk onderscheidt van datgene waar het in de kerk primair om gaat. Met andere woorden: door een splitsing van de kerk in een maatschappelijk instituut enerzijds en een geloofsgemeenschap anderzijds. Als gestalte van de christelijke godsdienst zal de kerk zich moeten ‘terugtrekken’ uit de huidige samenleving, zowel ter wille van het godsdienstig leven als ter wille van de samenleving.
Prof. dr. Gerard Dekker is emeritus-hoogleraar godsdienstsociologie aan de Vrije Universiteit.
